የኢትዮ-ሶማሊያ ጦርነት (1969-1970): የታላቁ ውጊያ ታሪክ እና ትምህርቶች

የኢትዮ-ሶማሊያ ጦርነት (1969-1970): የታላቁ ውጊያ ታሪክ እና ትምህርቶች

መግቢያ

የኢትዮ-ሶማሊያ ጦርነት የኢትዮጵያ እና ሶማሊያ ጦርነት (1969-1970) በአፍሪቃ ታሪክከሚታዩ ታላላቅ ጦርነቶች አንዱ ነው። ይህ ጦርነት የኢትዮጵያን እና የአፍሪቃ ቀንድ ጂኦፖለቲካዊ ሁኔታ ከመሠረቱ ቀየረው ቢሆንም፣ በሁለቱም ወገን ከፍተኛ የህይወት ኪሳራ የተፈጠረበት ሲሆን፣ ታሪኩ በቂ ትኩረት አላገኘም። ይህ ጦርነት በሁለቱ ሀገራት መካከል የነበረውን የመሬት እና የፖለቲካ ግጭት ያሳያል።

የጦርነቱ ምክንያቶች

1. የኦጋዴን ጥያቄ: ሶማሊያ ኦጋዴንን እንደ የራሷ ክፍል በመመልከት ከኢትዮጵያ እንድትወስደው የሚያስፈልጋትን ሁሉ አድርጋለች።
2. የፖለቲካ እና የመሬት ግጭቶች: ሶማሊያ “ሶማሊ ገልቤድ” (ምዕራብ ሶማሌ) በሚል ስያሜ የኢትዮጵያን ክፍሎች እንደ የራሷ መሬት በመግለጽ ግጭቱን አባብሳለች።
3. የውጭ ኃይሎች ተሳትፎ: ሶቪየት ህብረት እና አሜሪካ በጦርነቱ ውስጥ በተለያዩ ደረጃዎች ተሳትፈዋል።

የጦርነቱ ሂደት

• የድብቅ ወረራ (1968): ሶማሊያ በመጀመሪያ የምዕራብ ሶማሌ ነጻነት ግንባር (ም.ሶ.ነ.ግ) እና የሶማሊ አቦ ነጻነት ግንባር (ሶ.አ.ነ.ግ) በመጠቀም ድብቅ ወረራ ጀመረች።
• የይፋ ወረራ (1969): በሀምሌ 1969 ፕሬዚዳንት ዚያድ ባሬ የይፋ ወረራ አወጀ። ሶማሊያ በሁለት ዋና መስመሮች ኢትዮጵያን ወረረች፤
• የኦጋዴን መስመር: በፌርፌር እና በለድወይን ከተሞች በኩል።
• የዶሎ ኦዶ መስመር: በድንበር ከተማ ዶሎ ኦዶ በኩል።
• የኢትዮጵያ ምላሽ: ኢትዮጵያ በመጀመሪያ የተዋጋችው በተዋጊ ኃይሎች እና በድንገተኛ የሚሊሻ ስልጠና ነው። በኋላ ላይ ደግሞ ከሶቪየት፣ ኩባ፣ እና ደቡብ የመን ድጋፍ አግኝታለች።

ወሳኝ ውጊያዎች

1. የጀልዴሳ ውጊያ (1969): የኢትዮጵያ ሰራዊት በድሬ ዳዋ አካባቢ የሶማሊያን ጦር አስተናግዷል።
2. የሀረር መከላከል: ሶማሊያ ሀረርን ለመያዝ ብዙ ጥረት አድርጓል፣ ነገር ግን በኢትዮጵያ አየር ሀይል እና የሚሊሻ ጦር ምክንያት አልቻለችም።
3. የካራ ማራ ድል (1970): ኢትዮጵያ በካራ ማራ ተራራ ላይ ትልቅ ድል ተቀዳጅታለች፣ ይህም የጦርነቱን ምንጭ አፍቅቷል።

የጦርነቱ መደምሰስ እና ውጤቶች

• ሶማሊያ በ1970 ዓ.ም. በካራ ማራ ሽንፈት ተከትሎ ወረራዋን በሙሉ አቋርጣለች።
• የሶቪየት ህብረት እና ኩባ ድጋፍ ኢትዮጵያን ከሽንፈት አድኗታል።
• ጦርነቱ በሁለቱም ሀገራት ላይ ከፍተኛ የሰው እና የኢኮኖሚ ኪሳራ ፈጥሯል።

ትምህርቶች

1. የውጭ ኃይሎች ተሳትፎ: የጦርነት ምንጮች ብዙውን ጊዜ በውጭ ኃይሎች ፖለቲካ ይነካሉ።
2. የመሬት ግጭቶች: ያልተፈቱ የመሬት ግጭቶች ረጅም ጊዜ የሚቆዩ ጦርነቶችን ሊያስከትሉ ይችላሉ።
3. የታጠቅ እና የተቋቋመ መከላከል: ኢትዮጵያ በተዋጊ ኃይሎች እና በውጭ ድጋፍ በመታገዷ ድል ተቀዳጅታለች።

ማጠቃለያ

የኢትዮ-ሶማሊያ ጦርነት በአፍሪቃ ታሪክ ውስጥ የተለየ ቦታ አለው። ይህ ጦርነት የመሬት፣ የፖለቲካ እና የውጭ ኃይሎች ተሳትፎ እንዴት የረጅም ጊዜ ግጭት እንደሚፈጥር ያሳያል። ዛሬም የኦጋዴን ጥያቄ እና የአፍሪቃ ቀንድ የፖለቲካ አለመረጋጋት በዚህ ታሪካዊ ግጭት ሥር የተገነቡ ናቸው።

---

ማጣቀሻዎች:

• አፈንዲ ሙተቂ፣ የኢትዮ-ሶማሊያ ጦርነት (2006)
• ኮሎኔል መንግሥቱ ኃይለማሪያም፣ ትግላችን

ለተጨማሪ መረጃ:

• Email: afandimutaqi2012@gmail.com
• Facebook: Afendi Muteki

ጥቅስ:

“አባርሮ ገዳይ በረሃ ያለው፣ ጠላቱን ዛሬ አመድ አረገው።”
— የኢትዮጵያ የጦርነት መዝሙር

መልካም ንባብ!

https://gadaamarket.com/akkamitti-maarsariitii-guddisuu-itti/