Xalayaa FDRE Kan Mootummaa Federaalaa Dimokraatawaa Itoophiyaa (FDRE) – Yaadaa fi Qabiyyee
Xalayaa FDRE kan mootummaa Itoophiyaa, kan bara 1994 dhaabbate, haala mootummaa, mirga fi dhimma ummataa, fi qabeenyaa addunyaa ibsuudha. Xalayaan kun ummata Itoophiyaa hundaaf mirga fi bilisummaa dhaabbata, akkasumas haala mootummaa federaalaa fi dimokraatawaa taasisa.
1. Seensa (Preamble): Walitti Dhufeenya fi Walqixxummaa Xalayaa FDRE Kan Mootummaa
Seensa xalayaa kana keessatti, ummata Itoophiyaa hundi walitti dhufeenya, nagaa, fi dimokraasii irratti hundaa’uun mootummaa haqaa fi seeraan buluuf karoorfate. Qabeenya, aadaa, fi sab-lammiiwwan addunyaa keessatti walqabsiisuun guddinaa fi walqixxummaa gammachuuf yaada.
2. Mirga Ummataa fi Bilisummaa (Chapter 3)
Xalayaan kun mirga dhalaa, dargaggeessaa, sab-lammiiwwan, fi namoota hundaa eegudha. Mirga gurguddoon:
- Mirga Jireenyaa fi Bilisummaa (Art. 14–17): Namni hundi mirga jireenyaa, bilisummaa, fi eeyyama qabu.
- Mirga Dubbachuu (Art. 29): Ummati dubbachuu, gaazexaa, fi aadaa bilisummaan dhiyeessuuf mirga qaba.
- Walqixxummaa Dhalaa (Art. 35): Dubartoonni mirga abbaa torbaa wajjin walqixa qabu, akkasumas gargaarsa addaa argachuuf mirga qabu.
- Mirga Dargaggeessaa (Art. 36): Ijoolleen jireenya, eeyyama, fi barumsa argachuuf mirga qabu.
- Mirga Qabeenyaa (Art. 40): Qabeenya lammiiwwan Itoophiyaa ti, kan mootummaan qabu, garuu namni hundi qabeenya isaa eeguu fi fayyadamuuf mirga qaba.
3. Haala Mootummaa Federaalaa Itoophiyaa, kan bara 1994 dhaabbate
Itoophiyaan mootummaa federaalaa fi dimokraatawaa qabu. Ka’umsa gurguddoon:
- Naannolee Federaalaa (Art. 47): Naannolee 9 (Tigraay, Afaar, Oromiyaa, Sumaalee, Benshangul, SNNP, Gambellaa, Hararii) jiru. Sab-lammiiwwan naannolee haaraa uumuuf mirga qabu.
- Qooda Mootummaa (Art. 50–52): Mootummaan Federaalaa waraanaa, diplomaasii, fi qabeenya addunyaa eegu, naannoleen ammoo hawaasa, poolisii, fi aadaa bulu.
- Mirga Of-Ibuluu (Art. 39): Sab-lammiiwwan federaalaa keessaa ba’uu fi mootummaa ofii uumuuf mirga qabu.
4. Murtii Fi Seera Qajeeluu
- Murtii Wal-qixxaa (Art. 78): Murtiileen mootummaa irraa bilisa ta’uun seeraan murteessu.
- Gorsa Seeraa (Art. 82): Yaada xalayaa keessaa murteessuuf gorsa kennamu.
5. Kaayyoo Mootummaa
Xalayaan kun kaayyoo gurguddoo mootummaa ibsa:
- Guddinaa (Art. 89): Qabeenya walqixxummaan qoodamu.
- Eeyyama Qilleensaa (Art. 92): Ummati qilleensa eeguu fi guddina sirrii ta’e gochuuf mirga qaba.
- Fayyaa fi Barumsa (Art. 90): Namni hundi fayyaa, barumsa, fi bishaan qulqulluu argachuuf mirga qaba.
6. Jijjiirama Xalayaa (Art. 104–105)
Jijjiiramni xalayaa keessaa iddoo gurguddoo (mirga ummataa, federaalismii) murteessuuf:
- Mootummaan federaalaa fi naannolee hundi waliin mirkaneessu qabu.
- Kun jijjiirama cimaa gochuuf cimina kenna, garuu jijjiirama barbaachisaa ta’e mudatu.
7. Dandeettii fi Dhiifama
Dandeettii:
- Mirga ummataa fi sab-lammiiwwan eegu.
- Federaalismii fi mirga of-ibuluu mirkaneessu.
- Guddinaa fi walqixxummaa gammachuu.
Dhiifama:
- Qabeenya lafa mootummaan qabu ummataaf dhiba.
- Art. 39 (mirga of-ibuluu) tattaaffii fi walii gala hin qabu.
- Murtiin seeraan hin bulle.
Yaada Xumuraa
Xalayaan FDRE kan Itoophiyaa haqa ummataa, federaalismii, fi guddina sirrii ta’e irratti hundaa’udha. Garuu, hojiirra oolchuuf tattaaffii fi ilaalcha sirrii barbaachisa.
Qorannoo: 4.5/5
Xalayaa guddaa ta’e, garuu hojiirra oolchuuf cimina qaba.
Jechoota Gurguddoo: Xalayaa FDRE, mootummaa federaalaa Itoophiyaa, mirga namoomaa, mirga sab-lammiiwwan, qabeenya lafa.
Yaadni keessan? Yoo iddoo tokkoo irratti qorannoo dheeraa barbaaddu, nu himaa!
Afaan Oromoon akkaataa sirrii ta’een barreessuu yoo ta’e, dhiifama! 😊
Karaa affiliate keenyaa kanaan Aliexpress irraa omisha kana nitadhaa 👇
https://s.click.aliexpress.com/e/_EQ03EHG
Dawload godhaadha dubbisaaXalayaa FDRE Kan Mootummaa
Discover more from Book Store
Subscribe to get the latest posts sent to your email.